Cilt ve vücut tarafından üretilen kolajen nedir? Kolajen takviyesi nasıl yapılır? Kolajen faydaları nelerdir? Kolajen eksikliği belirtileri ve hastalıkları nelerdir?
Kolajen insan vücudunda kemiklerde, kaslarda, ciltte ve tendonlarda en çok bulunan sert, çözülmel ve lifli proteinin ve vücudu bir arada tutan maddenin adıdır. Kolajen güç ve vücut yapılanması için bir tür yapı iskelesi görevi görür. Vücuttaki çok sayıdaki kolajende moleküller uzun ve ince lifçikleri oluşturmak için bir araya gelir. Bu lifçikler destekleyici yapı olarak işlev görür ve hücreleri birbirine bağlar. Böylece vücuda güç ve elastiklik sağlanmış olur.
Kolajen çeşitleri nelerdir?
Endojen kolajen vücut tarafından sentezlenen doğal bir kolajendir. Ekzojen sentetiktir ve takviyeler gibi dış kaynaklarla vücuda girer. Endojen kolajenin önemli işlevleri bulunur. Endojen kolajen düzeninde meydana gelen bozukluk vücutta sağlık sorunlarına yol açar. Ekzojen kolajen ise vücut dokusunun onarımı gibi bazı tıbbi ve kozmetik amaçlar doğrultusunda kullanılır.
16 farklı türü bulunan kolajenin yüzde 80 ila 90’ı Tip 1, 2 ve 3 kolajendir. Bu farklı kolajen türleri farklı yapılara ve görevlere sahiptir. İnsan bedenindeki kolajenler güçlü ve esnek yapıdadır. Tip 1 kolajen lifçikleri özellikle esnek özelliktedir.
Kolajen faydaları ve görevi nedir?
Kolajen ağırlıklı olarak bağ dokusu hücrelerinden olmak üzere farklı hücre tipleri tarafından salgılanır. Kolajen, vücut dokularının fiziksel özelliklerini belirleyen karmaşık makromoleküler ağ olan ekstraselüler matrikste bulunur. Makromolekül, çok sayıda atoma sahip bir moleküldür.
Cildin ya da derinin ara katmanında, yeni hücrelerin oluştuğu lifli hücre yapısı olan fibroblastları oluşturan kolajen ayrıca ölü cilt hücrelerinin değiştirilmesi ve onarılmasında rol oynar. Bazı kolajen türleri böbrek gibi vücudun hassas organları için koruyucu tabaka işlevi görür.
Yaş ilerlemesi sebebiyle vücut daha az kolajen üretir ve bu sebeple cildin yapısal bütünlüğü azalır, kırışıklıklar ortaya çıkar ve eklem kıkırdağı zayıflar. Özellikle kadınlarda menopoz sonrası kolajen sentezinde ciddi oranda azalma görülür. 60 yaş ve üzeri kişilerde kişide kolajen üretimindeki ciddi azalma normal kabul edilir.
Kolajenin kullanım alanları
Kolajen tekrar emilebilir özelliktedir; bozulabilir, dönüştürülebilir ve tekrar vücut tarafından emilebilir. Kolajen ayrıca yoğun katı ya da latis benzeri jel formunda da bulunabilir.
Farklı türlerinin olmasının yanı sıra vücutta da doğal olarak bulunması sebebiyle kolajen çok yönlüdür ve farklı tıbbi amaçlar doğrultusunda kullanılabilir. Tıbbi amaçlar doğrultusunda kullanılan kolajen insanlardan, ineklerden, domuzlardan ya da koyunlardan elde edilir.
Cilt dolgusu olarak kolajen
Kolajen enjeksiyonu cildin konturlerini iyileştirir ve deformasyonları kapatır. Kolajen içeren dolgu, yüzdeki çizgileri ve kırışıklıkları azaltmak ya da ortadan kaldırmak için kozmetik amaçlar doğrultusunda kullanılır. Kolajen dolgu ayrıca ciltteki hafif izleri de iyileştirir.
Cilt dolgusu olarak kullanılan kolajen insanlardan ve ineklerden alınır. Olası her türlü olumsuz duruma karşı ineklerden alınan kolajen önceden testlerden geçirilmelidir. Kolajen nispeten yüzeysel miktarda uygulanır. Daha geniş boşluklar için genellikle yağ, silikon ya da implantlar kullanılır.
Yara örtüsü olarak kolajen
Kolajen, yaralı bölgeye yeni hücreleri çekerek yaraların iyileşmesini sağlar. Böylece yeni dokunun gelişmesi için altyapı oluşturur. Yara örtüsü olarak kullanıldığı takdirde kolajen:
- Diğer tedavilere yanıt vermeyen kronik yaralanmalarda
- İdrar ya da ter gibi vücut sıvılarına engel olan yaralanmalarda
- Ufalanmış yaralarda
- Nekrotik ve çürüyen yaralarda
- Kısmi ya da tam kat yaralarda
- İkinci derece yanıklarda
- Doku nakli yapılmış ya da deri graftı olan bölgelerde iyileşme sağlar.
Üçüncü derece yanıklar, kabuklaşmış yaralar ya da büyükbaş ve küçükbaş hayvan ürünlerine karşı hassasiyeti bulunan kişiler için kolajen ile tedavi yöntemi tavsiye edilmez.
Doku oluşturma için kolajen
Kolajen bazlı zarlar diş etleri için kullanılır ve beli başlı hücre tiplerinin oluşumunu sağlamak amacıyla nakledilir. Ağız tedavisinde kolajen bariyerleri, dişeti etrafında hızlı büyüyen hücreleri dişteki bir yaraya geçmesini önleyebilir. Bu sayede diş hücrelerinin tekrar oluşabileceği bölgede koruma sağlanır.
Kolajen bazlı zarlar bu tip vakalarda iyileşmeyi sağlar ve yeniden emilebilir özelliktedir. Operasyon sonrasında bu bariyerin cerrahi yöntemlerle kaldırılması gerekmez.
Damar protezi olarak kolajen
Donörlerden nakledilen kolajen dokusu, periferik sinir iyileşmesi, damar protezi ve atardamar iyileşmesi için kullanılır. Kolajen protezi insan bedeni ile uyumlu olsa da bazıları trombojeniktir ya da kanın pıhtılaşmasına sebep olabilir.
Kireçlenme tedavisinde kolajen
Kolajen desteği ya da formülasyonu kireçlenme tedavisinde yardımcı olabilir. 2006 yılında yapılan bir araştırmada kolajen içeren takviyelerin ağrılı semptomları azalttığı ve kireçlenme sorunu görülen kişilerde fonksiyonları geliştirdiğini ortaya koymuştur. Bu araştırmaya göre takviye absorbe edildikçe kolajen kıkırdakta toplanıyor ve bu sayede ekstraselüler matriksin yeniden yapılanmasına yardımcı oluyor. Bazı çalışmalar ise 2006 yılında yapılan bu araştırmanın sonuçlarını desteklemiyor.
Cildin canlandırılması için kolajen
Kolajen içeren tüm ürünler, cildi canlandırdığı ve vücuttaki kolajen seviyesini artırdığı yönünde tanıtımlar yapılsa da kolajen molekülleri ciltte absorbe edilemeyecek kadar büyük olduğu için bu gibi savlar yersizdir. Nemlendirici etkisi bulunan bu ürünler direkt olarak kolajen oranının artmasına sebep olmaz. İlaç olarak da sınıflandırılmayan bu tip ürünlerin etkisi bilimsel olarak da kanıtlanmamıştır. Kolajen üretimini artırdığı söylenen ürünleri kullanırken ihtiyatlı olunması tavsiye edilir.
Kolajen eksikliği nasıl önlenir? Kolajen takviyesi nasıl yapılır?
Lazer terapisi deride oluşan çatlakları iyileştirebilir ve kolajen, elastin ve melanin oluşumunu sağlayabilir. Sağlıklı beslenme de vücutta kolajen takviyesi ve üretimini artırabilir. Kolajen oluşumunu artırdığı düşünülen ve kolajen takviyesi sağlayan besin maddeleri şunlardır;
- Prolin: Yumurta akı, et, peynir, soya ve lahana
- Antosiyanidin: Böğürtlen, yabanmersini, kiraz ve ahududu
- C vitamini: Portakal, çilek, biber ve brokoli
- Bakır: Kabuklu deniz canlıları, fındık, kırmızı et ve içme suyu
- A vitamini: Hayvanlardan elde edilen yiyecekler, beta karoten gibi bitkisel gıdalarda
Kolajen eksikliğine sebep olan ve zarar veren faktörler
Bazı faktörler vücuttaki kolajen seviyesini azaltabilir. Bu gibi faktörlerden kaçınmaz cilt sağlığını korumaya yardımcı olur.
- Aşırı şeker tüketimi: Aşırı oranda şekerli besinler tüketmek, kan şekerinin ileri glikasyon son ürünleri olarak adlandırılan ‘AGEs’ moleküllerini oluşturmak için kan şekerinin proteinlere tutunduğu süreç olan glikasyon oranını artırır. Bu tip moleküller proteinlere zarar verir ve kolajeni kurutur, hassaslaştırır ve zayıflatır.
- Sigara: Tütün ve tütün ürünlerinde mevcut olan çok sayıda kimyasal ciltteki kolajen ve elastine zarar verir. Nikotin ayrıca vücudun dış katmanındaki kan damarlarını daraltır. Cildin ihtiyaç duyduğu besin ve oksijenin azalması sebebiyle cilt sağlığı bozulmaya başlar.
- Güneş ışığı: Güneş kaynaklı ultraviyole ışınlar kolajenin hızla bozulmasına yol açar, kolajen liflerine zarar verir ve normalin çok üzerinde elastin üretimine sebep olur. Ultraviyole ışınlar ciltteki kolajene zarar verir ve cildin kusurlu olarak iyileşmesine yol açtığı için kırışıklık oluşumuna sebep olur.
- Otoimmün bozukluklar: Bazı otoimmün bozukluk tipleri, kolajenleri hedef alan antikorlar üretir.
- Genetik değişimler: Genetik yapıda meydana gelen bozukluk ekstraselüler matriksi etkiler. Üretilen kolajen oranı azalabilir ya da üretilen kolajen işlevsiz ve mutasyona uğramış olabilir.
- Yaşlanma: Yaşlanma süreci vücuttaki kolajen seviyesinin doğal olarak azalmasına yol açar. Bu doğal süreci engellemenin herhangi bir yolu yoktur.
Tütün ve tütün ürünleri kullanmamak, Güneş kaynaklı ışınlara maruz kalmamak, sağlıklı beslenmek, düzenli spor yapmak yaşlanma sürecini yavaşlatır, kolajen seviyesini korur ve cilt, kemik ve kas sağlığını korur.
